Công cụ phái sinh là các hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào một tài sản cơ sở hoặc một nhóm tài sản. Các tài sản thường được sử dụng là cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ, hàng hóa và các chỉ số thị trường.
Giá trị của các tài sản cơ bản liên tục thay đổi theo điều kiện thị trường. Nguyên tắc cơ bản đằng sau việc giao kết các hợp đồng phái sinh là thu lợi nhuận bằng cách đầu cơ vào giá trị của tài sản cơ sở trong tương lai.
Hãy tưởng tượng rằng giá thị trường của một cổ phiếu vốn cổ phần có thể tăng hoặc giảm. Bạn có thể bị lỗ do giá cổ phiếu giảm. Trong tình huống này, bạn có thể tham gia hợp đồng phái sinh để kiếm lợi nhuận bằng cách đặt cược chính xác. Hoặc đơn giản là làm giảm nguy cơ thua lỗ trên thị trường giao ngay nơi cổ phiếu đang được giao dịch.
Giao dịch phái sinh là gì?
Giao dịch phái sinh là khi các nhà giao dịch suy đoán về hành động giá trong tương lai của một tài sản thông qua việc mua hoặc bán các hợp đồng phái sinh với mục đích đạt được lợi nhuận nâng cao khi so sánh với việc mua hoàn toàn tài sản cơ sở.
Lợi ích của công cụ tài chính phái sinh là gì?
Ngoài việc tạo ra lợi nhuận, có nhiều lý do khác đằng sau việc sử dụng các hợp đồng phái sinh. Một số trong số đó là:
Lợi thế của chênh lệch giá: Giao dịch chênh lệch liên quan đến việc mua một hàng hóa hoặc chứng khoán với giá thấp ở một thị trường và bán nó với giá cao ở thị trường khác. Bằng cách này, bạn được hưởng lợi từ sự khác biệt về giá cả của hàng hóa ở hai thị trường khác nhau.
Bảo vệ chống lại sự biến động của thị trường: Sự biến động giá của một tài sản có thể làm tăng xác suất thua lỗ của bạn. Bạn có thể tìm kiếm các sản phẩm trên thị trường chứng khoán phái sinh giúp bạn tự bảo vệ mình trước sự giảm giá của cổ phiếu mà bạn sở hữu. Ngoài ra, bạn có thể mua các sản phẩm để bảo vệ chống lại sự tăng giá trong trường hợp có cổ phiếu mà bạn định mua.
Thặng dư quỹ: Một số cá nhân sử dụng các công cụ phái sinh như một phương tiện chuyển giao rủi ro. Tuy nhiên, những người khác sử dụng nó để đầu cơ và kiếm lời. Tại đây, bạn có thể tận dụng các biến động giá mà không thực sự bán cổ phiếu cơ sở.
Những ai thường sử dụng công cụ phái sinh?
Mỗi loại cá nhân sẽ có mục tiêu tham gia thị trường phái sinh khác nhau, cụ thể:
Người không thích rủi ro
Họ nhắm đến công cụ phái sinh để đảm bảo danh mục đầu tư của mình trước rủi ro thị trường và biến động giá cả. Họ làm điều này bằng cách giả định một vị thế ngược lại trên thị trường phái sinh. Bằng cách này, họ chuyển rủi ro mất mát cho những người khác sẵn sàng chấp nhận.
Để đổi lại các khoản bảo hiểm rủi ro có sẵn, họ cần phải trả một khoản phí bảo hiểm cho người chấp nhận rủi ro.
Nhà đầu cơ
Đây là những người chấp nhận rủi ro của thị trường phái sinh. Họ muốn chấp nhận rủi ro để kiếm lợi nhuận. Họ có một quan điểm hoàn toàn trái ngược so với những người không thích rủi ro. Sự khác biệt về quan điểm này giúp họ kiếm được lợi nhuận khổng lồ nếu cược đúng.
Giao dịch ký quỹ
Ký quỹ đề cập đến số tiền tối thiểu mà bạn cần ký quỹ với nhà môi giới để tham gia vào thị trường phái sinh. Nói một cách đơn giản bạn có thể mượn tiền để đầu tư thay vì sử dụng vốn của bản thân.
Các nhà kinh doanh chuyên kinh doanh chênh lệch giá: Những người này sử dụng sự không hoàn hảo của thị trường có rủi ro thấp để kiếm lợi nhuận. Họ đồng thời mua chứng khoán có giá thấp trên một thị trường và bán chúng với giá cao hơn trên thị trường khác. Điều này chỉ có thể xảy ra khi cùng một chứng khoán được niêm yết ở các mức giá khác nhau trên các thị trường khác nhau.
Các loại hợp đồng phái sinh khác nhau
Bốn loại hợp đồng phái sinh chính là quyền chọn, kỳ hạn, hợp đồng tương lai và hoán đổi. Vậy ý nghĩa và sự khác nhau giữa các loại công cụ phái sinh là gì?
Quyền chọn
Quyền chọn là hợp đồng phái sinh cho phép người mua quyền mua / bán tài sản cơ sở với mức giá xác định trong một khoảng thời gian nhất định. Người mua không có nghĩa vụ phải thực hiện quyền chọn. Người bán quyền chọn được gọi là option writer. Giá được chỉ định được gọi là giá thực hiện. Dựa trên loại quyền chọn, người mua có thể thực hiện quyền chọn vào ngày đáo hạn (quyền chọn kiểu Châu Âu) hoặc vào bất kỳ ngày nào trước ngày đáo hạn (quyền chọn kiểu Mỹ).
Tương lai
Hợp đồng tương lai là các hợp đồng được tiêu chuẩn hóa cho phép người sở hữu mua / bán tài sản với giá thỏa thuận vào ngày xác định trong tương lai. Các hợp đồng này được giao dịch trên sàn chứng khoán. Giá trị của các hợp đồng tương lai được đánh dấu để đưa ra thị trường mỗi ngày. Có nghĩa là giá trị hợp đồng được điều chỉnh theo diễn biến thị trường cho đến ngày hết hạn.
Kỳ hạn
Kỳ hạn giống như hợp đồng tương lai nhưng linh hoạt hơn vì các bên có thể tùy chỉnh hàng hóa cơ bản cũng như số lượng hàng hóa và ngày giao dịch. Đây là loại hợp đồng không được giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán.
Hoán đổi
Hoán đổi là hợp đồng phái sinh cho phép trao đổi dòng tiền giữa hai bên. Các giao dịch hoán đổi thường liên quan đến việc trao đổi một dòng tiền cố định lấy một dòng tiền trôi nổi. Các loại hoán đổi phổ biến nhất là hoán đổi lãi suất, hoán đổi hàng hóa và hoán đổi tiền tệ.
Giao dịch hoán đổi lãi suất là loại được sử dụng phổ biến nhất. Hoán đổi không được giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán và là hợp đồng giao dịch không cần qua trung gian giữa các doanh nghiệp hoặc tổ chức tài chính.
Công cụ phái sinh ở Việt Nam hiện nay
Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ được thiết kế để trở thành sản phẩm phái sinh đầu tiên trong Thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam. Các nội dung về tài sản cơ sở, phương thức giao dịch, thời gian giao dịch, phương thức bù trừ và thanh toán… trong hợp đồng tương lai đã được cơ quan quản lý chuẩn hóa. Các hợp đồng tương lai này được niêm yết và giao dịch trên Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội.
Việc công bố xác định giá, khối lượng và giá trị giao dịch giúp thị trường minh bạch và tăng tính thanh khoản. Các giao dịch hợp đồng tương lai trên Sở giao dịch được thanh toán bù trừ thông qua Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam theo mô hình CCP (đối tác thanh toán trung tâm).
Trong trường hợp một bên (người mua hoặc người bán) không thể thanh toán, CCP sẽ đảm bảo thanh toán cho bên kia. Đây là một lợi thế của chứng khoán phái sinh được chuẩn hóa niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán. Ngoài ra, hợp đồng tương lai còn thúc đẩy tính thanh khoản của tài sản cơ sở và thị trường chứng khoán.
Đối với các nhà đầu tư, hợp đồng tương lai giúp đa dạng hóa các công cụ đầu tư và thực hiện các chiến lược phòng ngừa rủi ro hiệu quả đối với sự biến động giá của tài sản cơ sở. Về phía cơ quan quản lý, hợp đồng tương lai đáp ứng nhu cầu đa dạng hóa sản phẩm đầu tư của công chúng, cải cách cấu trúc thị trường tài chính bao gồm thị trường huy động vốn và thị trường đa dạng hóa rủi ro, từ đó thúc đẩy hội nhập quốc tế của Việt Nam.
Nguồn: X-TEAM tổng hợp và biên tập
